هنر یکی از عناصر موثر در زندگی انسانها است و همواره به عنوان انعکاس از تواناییهای فکری، دستی و عاطفی بشر منعکس شده و با زندگی انسانها و انسانیت گره خورده است.
در این دنیای بزرگ، هر جا که سخن از هنر و زیبایی است توجه انسانها به آن جلب شده است چرا که انسانها اساسا علاقهمند به هستیشناسی، زیباییشناسی و معرفت خداوند و آفریدههای زیبای باریتعالی هستند. رسولالله(ص) میفرمایند: «انالله جمیل یحب الجمال» خداوند زیباست و زیباییها را دوست دارد. (صحیح مسلم، ج1، ص 93) معنای این حدیث چیست؟ زیبایی خداوند در چیست و چه چیزهایی نزد خداوند زیبا هستند؟
علامه «ابن قیم» زیبایی خداوند را در چهار چیز عنوان میکند: زیبایی ذات خداوند، زیبایی اسمهای خداوند، زیبایی صفات خداوند و زیبایی افعال خداوند، زیباترین چیز ذات خداوند متعال است، به همین جهت بهترین و زیباترین نعمت در بهشت که بهشتیان از آن شادمان میگردند نگاه به چهره خداوند متعال است و این بالاترین و بزرگترین نعمت در بهشت است، حتی در برخی از روایات آمده است که وقتی اهل بهشت پروردگارشان را ملاقات میکنند همه نعمتهای بهشت را فراموش میکنند.
در طول تاریخ، رشد و گسترش هنر همواره بر محوریت دین صورت گرفته است. به گونهای که دین محتوای هنر را مورد تاثیر قرار داده است. در طول تاریخ هنرمندان بسیاری بودهاند که خلاقیتهای هنری خود را به منصه ظهور رساندهاند و در پرتوی این هنرآفرینی، باورهای دینی و اعتقادات اسلامی خود را به صورتی بارز به اثبات رساندهاند، هرچند آثار اسلامی از دورهای به دوره دیگر و از منطقهای به منطقه دیگر متفاوت بوده است اما آنچه که از نظر معنایی و محتوایی در این آثار مشخص و آشکار است معرفتشناسی، هستیشناسی، یکتاشناسی و عشق و ارادت به خداوند متعال بوده است. به عبارت دیگر در همه این آثار هنری، اسلام بوده که اساس هنر را محفوظ نگاه داشته و بر غنای آن افزوده است.
«حجتالسلام والمسلمین خلیل منصوری»، پژوهشگر، محقق و مدرس حوزه علمیه قم در گفتوگو با گزارشگر کیهان به جایگاه هنر در اسلام اشاره میکند و میگوید: «صحبت درباره جایگاه هنر در اسلام نیاز به چند روز گفتوگو دارد و در دو یا سه صفحه و در یک فرصت کوتاه نمیگنجد اما با عنوان کردن برخی از آیات و روایات میتوان به این اهمیت پی برد. به طور مثال خداوند متعال در آیه 6 سوره صافات میفرماید: انا زیناالسماء الدنیا بزینه الکواکب. ما آسمان را با ستارگان آراستیم تا هم زینت آن باشد و هم آسمان را از هر شیطان سرکشی حفظ کند. در واقع این آیه یا آیات مشابه نشان میدهد که خداوند به ساختار آفرینش هم توجه نموده و به بعد زیباشناختی اهمیت داده است، خداوند در آفرینش همه مخلوقات و پدیدهها به این مسئله توجه کرده و تناسب را در اندازه، رنگ و نقش رعایت نموده است. در مورد پدیدههای دیگر نیز میبینیم که تمام اندازهها با یکدیگر تناسب و هماهنگی دارد و هر چیزی را با حکمت، منطق و علم و آگاهی آفریده است. آفرینش مخلوقات، گلها و گیاهان زیبا، موجودات زنده، کائنات آسمانی، ستارگان، سیارهها و همه چیز با تناسب، زیبایی و کمال هوشیاری همراه بوده است و نسبت رنگها، نقشها و اندازهها در همه چیز رعایت شده است.»
وی اضافه میکند: «زیباشناختی فقط در حوزه لذتآفرینی نقش ندارد بلکه باعث آرامش روح و روان میشود و قرار دادن این دو هدف در کنار یکدیگر از شگفتیهای خلقت است. وقتی که انسان به دامن طبیعت پناه میبرد و درختان و گیاهان زیبا را مشاهده میکند یا اینکه گلههای گوسفند یا گاو را میبیند از دیدن نظم این موجودات و زیبایی که در آفرینش آنها وجود دارد به هنرمندی خالق مطلق و آفریننده هوشیار و دانا پی میبرد و علاوه بر اینکه روح و روانش آرام میشود به عبادت مشغول میشود و تمام وجودش سراسر عبادت و سپاسگزاری میشود.»
مرحوم «علامه جعفری» درباره جایگاه هنر و هنرمند در اسلام میگوید: «هنگامی که احساس و فعالیت هنری مانند چشمهسار زلال به جریان افتاد در مسیر خود به پای درختان و گلها خواهد رسید و اگر از منبعی پاک جاری شود موجب تقویت ریشه و حاصلخیزی خواهد شد و بالعکس در غیر اینصورت ممکن است با موادی مخلوط شود که به گیاهان آسیب برساند، از همینجاست که باید ریشه اصلی ارزش و ضد ارزش بودن انواع هنر را جستوجو کرد، یعنی باید دید که آب حیاتبخش احساس هنری از کدامین مغز و از کدام چشمه حرکت میکند؟ هنرهای مبتذلی که متاسفانه به نام هنر و به نام فرهنگ و ارزشهای اصیل، انسانها را به بیراهه میکشاند از سرچشمههای پاک و زلال جاری نمیشوند، اینچنین هنری در دین اسلام جایی ندارد، اما هنری که هدفش جریان دادن به احساس والای سازنده، برداشتن گامی مثبت در تقلیل دردها و ناگواریهای مردم و اصلاح و تنظیم و شکوفا ساختن زندگی آنان در حیات معقول (حیات طیبه) باشد از مطلوبیت والایی برخوردار است و یکی از واجبات هم به حساب میآید هنر باید آسیب و اخلالی در زندگی مردم به وجود نیاورد و آنان را از بهرهبرداری دین خدا محروم نسازد، بنابراین هنر بر دو قسم است هنر پیرو و هنر پیشرو، ارزش هنر پیشرو در این است که نوابغ هنری با مغز و روح و روان پاک خود، از نبوغ خود در تعالی اصول انسانی و فعالسازی خلاقیت و نبوغ انسانها استفاده کنند و آنان را به یک زندگی سالم و گرایش به سوی کمال متعالی رهنمون سازند.
(گفتوگوی مرحوم علامه جعفری با مجله هنر دینی شماره 10)
بدین ترتیب به جرات میتوان گفت که هنر اسلامی دارای مرتبهای رفیع در میان میراث بشری است، در معماری اسلامی آنجا که زیبایی و شکوه در کنار حکمت، عرفان، معرفتشناسی، هستیشناسی و خداشناسی جلوه میکند اشکال عبادت برآمده از فطرت بشری بهترین و بیشترین نمود را داراست.
سازههای عظیم مساجد اسلامی در کشورهای مختلف، مسجد امام در اصفهان از دستاوردهای عظیم معماری اسلامی هستند که در آنها هنر نقاشی، سفالگری، مینیاتور، رنگآمیزی علاوه بر اینکه جلوهای از هنر زندگی متمدن اسلامی و دستاوردهای هنر اسلامی است نمایشی زیبا از بندگی، عبودیت و عشق و احساس به خالق یکتا و آفریننده بیهمتا است.
تابلو فرش ابریشم تبریز، فلزکاری، سفالگری و هر هنری که به لفظ «اسلیمی» خوانده شود تبلور اخلاص و عشق حقیقی و فریاد و باور به یکتایی احسنالخالقین است.
نقش هنر در فرهنگسازی
هنر یکی از مقولههای جدی فرهنگی هر جامعهای است و اندیشمندان و محققان آن را عالیترین شکل فعالیت معنوی انسان میدانند. طبیعی است که وقتی این فعالیت معنوی انسان امکان رشد بیابد در غنا بخشیدن به فرهنگ جامعه کاربردی عظیم خواهد داشت.
«سیما ملتجی» کارشناس مسائل اجتماعی در گفتوگو با گزارشکر کیهان به این مسئله مهم اشاره میکند و میگوید: «نقش هنر و بیان کردن احساسات افراد در قالب نقاشی، مجسمه، فرش، گلیم، صنایع دستی، آثار خطی و نوشتاری و… نقشی بسیار تاثیرگذار و مهم در جامعه دارد و معمولا فرهنگ و تمدنی ماندگار و جاودانه میشود که دارای افراد هنرمند، بااستعداد، فعال و خلاق باشند و آثار فرهنگی نفیسی از خود به جا گذارند. بهطور مثال حافظ، سعدی، ملاصدرا، علامه طباطبایی، بنیانگذار جمهوری اسلامی امام خمینی(ره)، ابنسینا، خیام، رازی و… همه و همه مفاخر و مرواریدهای گرانبهای فرهنگ و باورهای ایرانی و اسلامی هستند و جامعه ایرانی به خاطر وجود چنین انسانهای گرانقدر و بزرگواری برخود میبالد و همه اینها بهخاطر ارزشها، تفکرات و استعدادهای خارقالعاده این افراد است که توانستهاند آثار گرانبهایی از خود بهجا گذارند.»
وی اضافه میکند: « به همین دلیل است که کودکان و نوجوانان از همان سنین کودکی باید به فراگیری تجربیات هنری مشغول شوند تا در کنار دروس خود به فعالیتهای هنری هم مشغول شوند و در زمینه شعر و ادبیات، نقاشی و خطاطی به تجربیات خوبی دست پیدا کنند.»
به گفته این کارشناس آشنا کردن دانشآموزان با تجربیات هنری میتواند آنها را با میراث گذشتگان و هنرمندان ایرانی آشنا سازد و زمینه را برای رشد و خلاقیت و سازندگی آنها فراهم کند.
اهمیت هنر در فعالیتهای تربیتی
برنامههای هنری در مدارس میتواند زمینهساز فعالیتهای بصری، حرکتی، ژرفنگری، تفکر، بیتکلفی، سادگی و صداقت دانشآموزان باشد.
یکی از هنرهایی که میتواند در تربیت کودکان و نوجوانان سهم بهسزایی داشته باشد نقاشی است. نقاشی کردن فعالیتی تقریبا غریزی است که در رشد هوشی و ذهنی کودکان و نوجوانان بسیار موثر است، بسیاری از محققان معتقدند که نقاشی کودکان دریچهای است که بر احساسات و اندیشههای آنان گشوده میشود و میتوان از نقاشیهای آنان در سنجش شخصیت یا تشخیص نابسامانیهای روانشناختی استفاده کرد و درصدد درمان آن برآمد. در واقع نقاشی میتواند بهترین راه برای ارتباط کودک و نوجوان با دنیای بیرونش باشد. یک موسسه تحقیقاتی گزارشی در این زمینه منتشر کرده و میگوید: «کودکان و نوجوانانی که در کلاسهای هنری و بهویژه نقاشی، مجسمهسازی، رنگآمیزی و… شرکت میکنند قدرت فراگیری دروس ریاضی یا علوم برای آنها چند برابر کودکانی است که در این کلاسها شرکت نمیکنند.
نقاشی کردن، رنگآمیزی و مجسمهسازی در کلاسهای هنری به ویژه برای بچههای کوچک به مهارتهای دیداری و حرکتی آنها کمک میکند و آموزش و پرورش با هنر به دانشآموزان میآموزد چطور اطلاعات دیداری را تغییر، نقد و از آنها استفاده کنند و چطور براساس آنها انتخاب کنند.
مادری که دو فرزند خود را در کلاس نقاشی ثبتنام کرده در این زمینه به گزارشکر کیهان میگوید: «با شروع فصل تابستان به این نتیجه رسیدم که بهترین کار برای گذراندن ایام تابستان فرزندانم، ثبتنام در کلاس نقاشی است زیرا پارسال هم آنها را در همین ایام ثبتنام کردم و خوشبختانه نتایج خوبی گرفتم و بچهها از این کلاس بسیار راضی و خوشحال بودند.»
وی اضافه میکند: «نقاشی برای بچهها نوعی ارتباط با دنیای بیرون است به خصوص بچههایی که دوستان زیادی ندارند یا در محیط خانه، گوشهگیر و منزوی هستند و از این طریق میتوانند احساسات خود را بیان کنند و افکار و احساساتشان را در قالب نقاشی روی کاغذ بیاورند.»
این خانم خانهدار همچنین میگوید: «بسیاری از روانشناسان و مشاورین با استفاده از همین نقاشیها به افکار و اندیشههای بچهها دسترسی پیدا میکنند و نوع شخصیت آنها را تشخیص میدهند. چرا که نقاشی تاثیرپذیری کودک از محیط اطرافش را به خوبی منعکس میسازد.»
تاریخ هنر در جهان به قدمت بشریت است. انسانها از همان بدو خلقت جنبههایی از استعدادها، خلاقیت و توانایی خود برای تامین نیازها را به نمایش میگذاشتند، آثار به جای مانده از زندگی گذشتگان نشان میدهد که افرادی که نبوغ بیشتری از خود نشان میدادند در ادامه بقا، شانس بیشتری داشتند و جوامعشان پایدارتر بود. به عبارت دیگر هنر عبارت است از ساختن و پرداختن اشیاء مطابق با طبیعت و فطرت انسانها، که چون اصل و اساس همه پدیدهها و موجودات از خداوند باریتعالی است بنابراین همه پدیدهها زیبا و متناسب و در حد و اندازهای هستند که خداوند بصیر و دانا به آن امر فرموده است.
صفات الهی و روح خداوندی در کالبد بنیبشر دمیده شده است و خلقت انسان پرتویی از عظمت و جمال اوست، خدا زیباست و زیباییها را دوست دارد، انسان هم زیباست و زیباییها را دوست دارد چرا که روح خداوند در کالبد انسانها دمیده شده است.
تقرب الهی با اتکاء به هنر
استعداد هنری و حس زیباییجویی را خداوند در نهاد جانشین خود بر زمین قرار داده است، هنر از بدو خلقت انسان زبان تبادل اندیشه و گفتوگوی فرهنگها و تمدنهای بشری بوده است و در ایجاد و پایهریزی سنتهای فرهنگی جامعه اهمیت اساسی دارد.
«حجتالاسلاموالمسلمین خلیل منصوری» پژوهشگر، محقق، نویسنده و مدرس حوزه علمیه قم در گفتوگو با گزارشگر کیهان میگوید: «درست است که در قرآن کریم آیه مخصوص و یا سوره خاصی درباره هنر وجود ندارد اما همه قرآن و همه این کتاب مقدس هنر است چرا که در حوزه ادبیات از بهترین شیوه نگارشی در آن استفاده شده از نظر محتوا و غنا نیز بسیار باارزش است، در این کتاب نه تنها به محتوا توجه شده بلکه به مسئله زیباشناختی هم توجه شده و هیچ کتاب مکتوبی به اندازه قرآن زیبا نیست و بر اساس منطق، قواعد، هوشیاری، آگاهی و اصول لازم پیریزی و نگارش شده است.»
این محقق و مدرس اضافه میکند: «اگر افراد بخواهند کالایی خریداری کنند به طور مثل یک اتومبیل یا یک کالا، اول از همه به شکل ظاهری و قیافه آن نگاه میکنند و بعد به محتوا نگاه میکنند، خداوند هم در آفرینش پدیدههایش همه چیز را رعایت کرده، هم باطن و هم ظاهر را، در زشتترین تا زیباترین پدیدهها تناسب و هماهنگی وجود دارد و هیچ چیز بیحکمت ساخته نشده است.
افلاطون و ارسطو هم به مسئله اندازه و تناسب اشاره میکردند و معتقد بودند ظاهر اشیاء و موجودات به گونهای است که همه چیز به قاعده آفریده شده است، در واقع مهندسی اندیشه، مهندسی ابعاد و اندازه، مهندسی ادبیات، هنر، زیباشناختی، همه و همه در قرآن کریم و در آفرینش مخلوقات مشاهده میشود.»
وی همچنین میگوید: «تلاوت قرآن و بررسی آیات و نشانههایی که در این کتاب مقدس وجود دارد نشاندهنده پیامهایی است که به مسلمانان فرستاده شده و آن هم چیرهدستی، خلاقیت و شکوه خالق بیهمتا در آفرینش مخلوقات است. از دیدگاه قرآن اگر بهترین محتوا در قالبی زشت آورده شود مناسب نیست، زیباشناختی باید در همه ابعاد وجود داشته باشد و تناسب رعایت شود.»
رهبر معظم انقلاب نیز بارها در فرمایشات خود فرمودهاند که «هنر در اسلام هم وسیله است و هم هدف»، اگر یک محتوای خوب در یک قالب خوب عرضه نشود جنبه زیبایی خود را از دست میدهند و ضد اثر میشود. بنابراین عقل و قلب باید در کنار یکدیگر و با هم هماهنگ باشد و این مسئله به هنر برمیگردد. هنر یعنی مهندسی و مدیریت یک چیز به طور کامل، در قرآن نیز به فصاحت و بلاغت، شیوایی و زیبایی هم تاکید شده است و چه بسا چیزها و ساختارهای سنگینی که در یک قالب زیبا و هنری عنوان شده تا بر دلها تاثیر بگذارد و با انسانها ارتباط حاصل شود.»
یک پژوهشگر قرآنی نیز در اینباره میگوید: «طبق آیه 71 سوره توبه، بهترین بندگان خدا کسانی هستند که امر به معروف و نهی از منکر انجام میدهند و در دین مبین اسلام به این مسئله تاکید فراوانی شده است، به همین دلیل این مهم باید در بین هنرمندان جایگاه واقعی خود را بیابد و در بین آثار آنها این مسئولیت و وظیفه در نظر گرفته شود چرا که با زبان هنر میتوان در فرهنگ و تفکرات یک جامعه تاثیر گذاشت و به نتایج شگفتآوری رسید.»
وی تصریح میکند: «برگزاری نمایشگاههای متفاوت از آثار هنری به طور مثل نمایشگاه نقاشی، سفالگری، گلیمبافی، فرش، صنایع دستی و… اگر با روح اسلامی و با هنر اسلامی درآمیخته باشد و موضوعات نهی از منکر و امر به معروف، عفاف، نماز، عبادت، یکتاپرستی و… در آنها لحاظ شود بهترین تاثیر را روی بینندگان و مخاطبین خواهد گذاشت.»
وی همچنین اضافه میکند: «خداوند متعال برای سعادت اخروی و هدایت بشر پیامبرانی فرستاده که رسالت آنان تبلیغ و تعلیم و هدایت انسانهاست به همین دلیل کسانی که این رسالت را برعهده دارند به شریفترین اعمال دست زدهاند و بالاترین مسئولیت را دارند. از این رو مسئله تبلیغ، تعلیم و آموزش یکی از مسئولیتهای خطیر در اسلام است و نیاز به استعداد خاص، هنر خاص و نبوغ ویژه دارد و کار هر کسی نیست، به همین دلیل هم هست که خداوند به کسانی که در مسیر دین خدا به تبلیغ و تعلیم میپردازند اجری بیمثال وعده داده است.»
این کارشناس قرآنی خاطرنشان میکند: «آثار زیبا و هنری زمانی معنا و مفهوم پیدا میکند که در راستای تعالیم الهی و تفکر اسلامی و فرهنگ حسینی باشد.»
هنر ابزاری برای ارتقاء فرهنگ جامعه
نعمتهایی که خداوند به انسانها اعطا فرموده بیکران و وصفناشدنی هستند به نحوی که بندگان ازعهده شکر و قدردانی از این نعمتها برنمیآیند، برخی از افراد دارای نبوغ، خلاقیت، استعداد هنری و تواناییهایی هستند که اگر در مسیر صحیح و در مسیر تعالی از آنها استفاده شود باعث تعالی جامعه، ارتقاء فرهنگی و باورها و ارزشهای آن جامعه میشود. به طور مثال شاعران، نویسندگان، محققان، تصویرپردازان و سایر هنرمندان اگر از هنر خود برای حل مشکلات مردم، ارتباط با آنان، گشودن گرهی از کار آنان استفاده نمایند امری کاملا پسندیده است و خداوند از آنها خشنود خواهد شد چرا که رسیدگی به امور مردم از جمله اعمالی است که نزد خداوند بسیار ستودنی و پسندیده است.
دکتر «حسن بنیانیان» در کتاب خود تحت عنوان «ایدهپردازی برای فرهنگسازی» میگوید: «فرهنگ پدیدهای پویا است و همواره در تحول و تکامل جامعه نقش مهمی ایفا میکند، به خصوص نخبگان جامعه در بارور شدن فرهنگ جامعه جایگاه مهمی دارند، هنرمندان نیز بخشی از نخبگان هستند و تأثیر آنها در فرهنگ جامعه به دلیل اینکه با احساسات و عواطف افراد سر و کار دارند بارزتر و سریعتر است. آحاد جامعه از بدو تولد در معرض فرهنگ پیرامون خود قرار میگیرند و ابتدا از خانواده و سپس از جامعه تأثیر میپذیرند و آموزش میبینند، در این مسیر، تولیدات هنری متنوع در قالبهای مختلف که از طریق حواس با مخاطب ارتباط برقرار مینمایند، بخشی از فرهنگسازی را انجام میدهند، این آثار از یک سو به مخاطب جهت فکری و روش زندگی را القا میکنند و از سوی دیگر ممکن است باعث تولید ایدههای جدید شوند که این ایدهها هم میتوانند در آثار هنری بعدی متجلی گردند بنابراین هر قدر که هنرمند متعهد باشد و آثارش بر باورها و ارزشهای اصیل مبتنی باشد با جامعه ارتباط بیشتری پیدا میکند و در ارتقای فرهنگ جامعه خود تاثیرگذاری بیشتری خواهد داشت.»
رهبر معظم انقلاب نیز در سخنرانی تاریخ 1363/3/12 فرمودند هر ایده و اندیشهای که در قالب هنر نگنجد ماندگار نیست»، یا در سخنرانی دیگر میفرمایند که «هنر حقیقتی بسیار فاخر و عطیهای از جانب پروردگار است که مانند هر موهبت دیگر الهی مسئولیتها و تکالیفی برای صاحبان آن به همراه میآورد.»
یک استاد دانشگاه در این زمینه میگوید: «میراث فرهنگی و آثار فرهنگی به جا مانده از اقوام و پیشینیان از مشخصههای پیشرفت و تعالی یک جامعه هستند، البته درست است که آثار تاریخی، بناها، ساختمانها، مساجد و ساختارهای باارزش تاریخی نیز میراث گرانبهایی برای جوامع به حساب میآیند اما آنچه که درارتقاء فرهنگی جامعه مؤثر است هنر فرهنگی و یا فرهنگ هنری است به عبارت دیگر ماحصل آثار فرهنگی هنرمندان اعم از کتابها، اشعار، خطاطی، نقاشی، تصویرگری و… باورها و ارزشهای جوامع را منتقل میسازند و نشاندهنده هویت و اصالت یک جامعه هستند.
به همین دلیل هم هست که در گذشته مهاجمان و ویرانگران مانند قوم مغول هر وقت به سرزمینی حمله میکردند ابتدا به سراغ کتابخانهها میرفتند و تمام کتابها و آثار نفیس دانشمندان را تخریب میکرده و یا میسوزاندند تا هویتی به آیندگان انتقال پیدا نکند و آن جامعه را با ویرانی مواجه سازند.»
به گفته این استاد دانشگاه، نیاز به فرهنگ و تمدن، امری ذاتی است و انسان به وسطه فطرت الهی که در وجود او نهفته است ذاتا موجودی فرهنگی است و در طول تاریخ جوامع از خود دستاوردهای مادی و فرهنگی زیادی به جا گذاشته است بنابراین حفظ این ارزشها و آثار فرهنگی میتواند هویت و موجودیت جامعه را رقم بزند و نقش بسزایی درهدایت و تعالی جامعه داشته باشد.
تأثیر آموزش هنر بر خلاقیت
دنیا، دنیای ارتباطات و تکنولوژی است و برای ورود به عصر جدید و پیشرفت در همه زمینهها و رشتهها باید جوانان و نسل آینده این کشور را مجهز به فناوریهای جدید و آگاهیهای روز کرد. در غیر این صورت در دنیای پیچیده و پررقابت امروز، فرصتی برای رقابت و پیشرفت به وجود نخواهد آمد.
«سیما ملتجی» کارشناس مسائل اجتماعی در این باره به گزارشگر کیهان میگوید: «گسترش اینترنت، ارتباطات و فناوریهای جدید و پیشرفته در دنیای امروز به حدی شده که هر نقطهای از کره خاکی حتی دورترین نقاط نیز تحت پوشش فضای مجازی، اینترنت و رایانهها هستند و انسان را در سیلاب اطلاعات رها میسازند بنابراین رسالت سنگین برعهده والدین و مسئولین است که با کنترل فرزندان و کنترل فضای مجازی، کودکان، نوجوانان و جوانان را در مسیر پیشرفت و تعالی قرار دهند و آنها را هدایت کنند. چرا که درغیر این صورت در منجلاب و گرداب فضای مجازی رها میشوند و نهتنها خود پیشرفت نمیکنند بلکه جامعه هم پیشرفت نخواهد کرد.
این کارشناس همچنین میگوید: «بهتر است والدین ساعات و برنامهریزیهای فرزندانشان را به گونهای تنظیم کنند که در طول روز یا هفته زمانی را برای هنرآموزی و فراگیری هنرهای گوناگون مانند نقاشی، خطاطی، مجسمه سازی، سفالگری، صنایع دستی و غیره اختصاص دهند تا فرزندانشان تجربه بیاموزند و به جای بازیهای رایانهای بیهدف و غالبا خشونتآمیز به حرفههای هنری روی بیاورند تا جسم و روحشان آرامش پیدا کند و از سوی دیگر باعث خلاقیت، رشد و نوآوری در آنها گردد.»
Nice post. I was checking constantly this blog
and I’m impressed! Very useful info particularly the last part 🙂 I care for such info a
lot. I was looking for this certain info for a very long time.
Thank you and good luck.
Hey very nice site!! Man .. Excellent ..
Wonderful .. I will bookmark your site and take
the feeds additionally? I’m glad to search out a lot of useful info right
here within the submit, we’d like develop extra strategies on this regard, thank you for
sharing. . . . . .
Thank you, I’ve just been searching for information approximately this subject for a long
time and yours is the best I’ve came upon so far.
However, what about the conclusion? Are you positive in regards
to the source?
Hey there! This is kind of off topic but I need some guidance from an established blog.
Is it very hard to set up your own blog? I’m not very techincal but I can figure things out pretty quick.
I’m thinking about making my own but I’m not sure where
to begin. Do you have any tips or suggestions? Cheers
I just couldn’t go away your web site before
suggesting that I really enjoyed the usual information a person provide for your visitors?
Is going to be again continuously to check up on new posts
I will immediately clutch your rss feed as I can’t to find
your e-mail subscription hyperlink or newsletter service.
Do you’ve any? Kindly permit me know so that I may just subscribe.
Thanks.
Hi there, after reading this amazing post i am also delighted
to share my familiarity here with colleagues.
I know this web page gives quality dependent posts and additional stuff, is there
any other web page which provides these kinds of information in quality?
Keep on writing, great job!
Hey there just wanted to give you a quick heads up.
The text in your article seem to be running off
the screen in Safari. I’m not sure if this is a formatting issue or
something to do with web browser compatibility but
I figured I’d post to let you know. The design look great though!
Hope you get the problem resolved soon. Thanks
This is a good tip particularly to those fresh to the blogosphere.
Brief but very precise information… Thanks for
sharing this one. A must read post!
I got this web site from my pal who shared with
me regarding this web page and at the moment this time I am visiting this website
and reading very informative posts here.
I absolutely love your website.. Very nice colors & theme. Did you build this site yourself?
Please reply back as I’m planning to create my own personal website and want to find out where you
got this from or just what the theme is called.
Appreciate it!
If you would like to take a good deal from this paragraph then you have to
apply these strategies to your won web site.
Wow, this article is pleasant, my sister is analyzing these things, so
I am going to tell her.
This info is priceless. Where can I find out more?
I’m curious to find out what blog system you happen to be working with?
I’m experiencing some minor security issues with my latest site and I
would like to find something more safe. Do you have any recommendations?
Hi there would you mind letting me know which webhost you’re working with?
I’ve loaded your blog in 3 different browsers and I must say this
blog loads a lot faster then most. Can you recommend a good internet hosting provider at a reasonable
price? Many thanks, I appreciate it!
I’ve been browsing online more than 3 hours today, yet I never found any interesting article like yours.
It is pretty worth enough for me. Personally, if all webmasters and bloggers made good content as you did,
the net will be a lot more useful than ever before.
This is a topic which is close to my heart… Thank you! Exactly where are your contact details though?
Hi there friends, how is all, and what you would like to say regarding this piece of writing, in my view its truly
amazing designed for me.
Hey there! I’m at work browsing your blog from my new iphone 3gs!
Just wanted to say I love reading your blog and look forward to all your posts!
Keep up the fantastic work!
Superb post however I was wanting to know if you could write a litte more
on this topic? I’d be very grateful if you could elaborate a little bit further.
Many thanks!
I visited various sites except the audio quality for audio songs current at this site is truly
excellent.
I got this website from my buddy who told me concerning this
site and at the moment this time I am browsing this website and reading
very informative articles or reviews here.
Thanks for finally talking about > جایگاه هنر در
اسلام – بنیاد نشر معارف علوی
< Liked it!
Hi, all is going nicely here and ofcourse every one is sharing data, that’s really good,
keep up writing.
It’s great that you are getting thoughts from this piece of writing as well as from our dialogue made at
this place.
Hey There. I found your blog using msn. This is a really well written article.
I’ll be sure to bookmark it and come back to read
more of your useful info. Thanks for the post. I’ll certainly return.
Undeniably believe that which you said. Your favorite reason appeared to be
on the net the easiest thing to be aware of. I say to you,
I certainly get annoyed while people consider worries that they just do not know about.
You managed to hit the nail upon the top and also
defined out the whole thing without having side-effects , people could
take a signal. Will likely be back to get more. Thanks
Howdy would you mind stating which blog platform
you’re using? I’m looking to start my own blog in the near future but I’m having a hard time
selecting between BlogEngine/Wordpress/B2evolution and Drupal.
The reason I ask is because your design and style seems different
then most blogs and I’m looking for something unique.
P.S My apologies for getting off-topic but I had to ask!
What’s up, everything is going fine here and ofcourse every one is sharing
information, that’s actually good, keep up writing.
After I initially commented I appear to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and
from now on every time a comment is added I receive 4 emails with
the exact same comment. Perhaps there is a means you can remove me
from that service? Appreciate it!
I am now not sure the place you are getting your information, however great topic.
I needs to spend some time studying much more or
working out more. Thanks for wonderful info I was in search of
this info for my mission.
I blog frequently and I truly appreciate your information. Your article has truly
peaked my interest. I’m going to book mark your site and keep
checking for new information about once a week. I opted in for your RSS feed as well.
What’s Going down i’m new to this, I stumbled upon this I’ve found It positively helpful and it has
helped me out loads. I hope to give a contribution & help different users like
its helped me. Good job.
Spot on with this write-up, I actually feel this
web site needs a great deal more attention. I’ll probably be back
again to read more, thanks for the information!
Incredible! This blog looks exactly like my old one! It’s on a totally different subject but it has pretty much
the same layout and design. Great choice of colors!
This website was… how do you say it? Relevant!! Finally
I have found something that helped me. Thank you!
Asking questions are truly pleasant thing if you are not understanding something totally, except
this paragraph presents good understanding yet.
We’re a group of volunteers and opening a new scheme in our community.
Your website provided us with valuable information to work on.
You’ve done a formidable job and our whole community will be
thankful to you.
I was more than happy to find this site. I wanted to thank you for ones time just for this wonderful read!!
I definitely liked every bit of it and i also have you bookmarked to see new
things on your site.
Quality articles or reviews is the crucial to attract
the viewers to pay a visit the web site, that’s what this web
site is providing.
I’m not that much of a online reader to be honest but your blogs really nice, keep it up!
I’ll go ahead and bookmark your site to come back later
on. Cheers
I’ve been browsing on-line greater than three hours today, yet I
by no means found any fascinating article like yours.
It is pretty price sufficient for me. In my opinion, if all webmasters and bloggers made just right content
material as you probably did, the net will be
a lot more useful than ever before.
Very good article! We will be linking to this great post on our site.
Keep up the great writing.
For most recent news you have to pay a visit web and on world-wide-web I found this website as
a finest web site for most recent updates.
Yes! Finally someone writes about you.
Hello, after reading this amazing article i am also delighted to share my know-how here with friends.
Hello would you mind sharing which blog platform you’re working
with? I’m planning to start my own blog soon but I’m having a hard time making a decision between BlogEngine/Wordpress/B2evolution and Drupal.
The reason I ask is because your layout seems different then most
blogs and I’m looking for something unique.
P.S Apologies for being off-topic but I had to
ask!
Saved as a favorite, I love your website!
Hmm it looks like your site ate my first comment (it was extremely long) so I
guess I’ll just sum it up what I wrote and say, I’m thoroughly enjoying your blog.
I as well am an aspiring blog writer but I’m still
new to everything. Do you have any recommendations for newbie blog writers?
I’d genuinely appreciate it.
Good day! This is my first visit to your blog! We are a collection of volunteers
and starting a new initiative in a community in the same niche.
Your blog provided us beneficial information to work on. You have done a
wonderful job!
Hi there exceptional blog! Does running a blog like this take a massive amount work?
I’ve virtually no expertise in programming however
I was hoping to start my own blog soon. Anyhow, should you have any suggestions or tips for new blog owners please share.
I understand this is off subject but I simply wanted to
ask. Many thanks!
Useful info. Fortunate me I discovered your site by chance,
and I am surprised why this accident did not came about in advance!
I bookmarked it.
Hello Dear, are you actually visiting this
web site on a regular basis, if so afterward you will definitely take good know-how.
Valuable information. Lucky me I discovered your website unintentionally, and I’m surprised
why this coincidence didn’t happened earlier!
I bookmarked it.
Hello I am so delighted I found your blog page,
I really found you by accident, while I was researching on Askjeeve for
something else, Nonetheless I am here now and would
just like to say thanks for a fantastic post and a all round interesting
blog (I also love the theme/design), I don’t have time to look over it all at
the moment but I have saved it and also added your RSS feeds, so when I have time I will be back
to read a great deal more, Please do keep up the excellent work.
When I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbox and now each time a comment is added I
get several e-mails with the same comment. Is
there any way you can remove me from that service? Bless you!
Hello! This is kind of off topic but I need
some help from an established blog. Is it hard to set up your own blog?
I’m not very techincal but I can figure things out pretty fast.
I’m thinking about making my own but I’m not sure where to start.
Do you have any ideas or suggestions? Thank you
Great blog! Is your theme custom made or did
you download it from somewhere? A design like yours with a few simple adjustements would really
make my blog stand out. Please let me know where you got your theme.
Thanks
I used to be recommended this website through my cousin. I
am now not sure whether or not this publish is written through him as nobody
else recognise such unique approximately my difficulty.
You are wonderful! Thanks!
Hi there everybody, here every one is sharing such familiarity, therefore it’s good to read this webpage,
and I used to go to see this web site all the time.
This site definitely has all of the info I needed concerning this subject and didn’t know who to ask.
Reached by The Associated Press, Philippe Vique, an assistant prosecutor in the Riviera town of Grasse, said the Dubai based organizer of the diamond show had since raised the value based on a more complete inventory doxycycline hyclate std I wish I kind of stayed in the moment a little bit and gave a head nod or whatnot
09 Attention Deficit Hyperactivity Disorder a chronic condition including attention difficulty, hyperactivity, and impulsiveness 1 person, 9 priligy near me We suggest that a comparable situation arises when Piezo1 is normally expressed but muscle inactivity reduces its activation due to reduced blood flow
CVVH thus may act as a shield providing sufficiently high plasma colistin levels whilst avoiding toxicity 113 cheapest place to buy cialis 29 Unfortunately, this leads to biased reporting where positive effects are overemphasised, while side effects are underreported and sometimes not even mentioned, perpetuating the notion that these drugs are safe, and their use has no negative consequences
buy clomid 5, 150 m M NaCl, 50 m M Na 2 HPO 4, 0